Irkutsk: Ongewone gewoontes

In een week tijd heb ik Irkutsk leren kennen als een eigenzinnige, interessante stad. Op Lake Baikal na heeft Irkutsk de toerist op het eerste gezicht weinig te bieden. Een dag in het centrum en een dag naar Lake Baikal is voldoende om de mooiste plekjes te bekijken. Ik had dus de tijd om achter de huid van Irkutsk te kijken naar het karakter en de gewoontes van de mensen, waarbij de gastheer- en vrouw mij meenamen in hun leven. Zo merkte ik dat de familie- en vriendschapsbanden heel sterk waren, dat de mensen ondanks dat ze het niet breed hadden alles met elkaar deelden, en dat ze erg temperamentvol kunnen zijn. Als ze je niet meer als gast, maar als familielid zien, verandert de ietwat starre, norse houding in een open, behulpzame en dynamische houding. Stress, blijheid, verdriet, boosheid, angst en andere emoties worden zichtbaar en wisselen elkaar in korte tijd af.

Na 4 dagen in een treincoupe te hebben gezeten met een persoonlijke ruimte ter grootte van een bed was ik blij toen ik eindelijk in Irkutsk arriveerde, helaas wel om 02:30 ’s nachts. Blijkbaar nogal versuft door het lange niks doen, stapte ik in bij de eerste de beste taxi zonder van tevoren een prijs af te spreken. En ja hoor, waar 300 roebel een normale prijs is voor een taxirit van vijf minuten vroeg deze beste man met zijn Porsch 2000 roebels. Ik kon mezelf wel voor mijn kop slaan dat ik vooraf geen prijs had afgesproken, maar nu moest ik gaan afdingen. De man was nogal star, en toen hij niet wilde zakken met zijn prijs duwde ik hem maar 1000 roebel in zijn handen waar hij opeens tevreden mee bleek te zijn. Mijn eerste les had ik geleerd, stap nooit zonder een prijs af te spreken een taxi in!

Bij het appartement wachtten Ivan en Anastasia, afgekort Nastya, mij op. Een koppel van eind twintig waarbij ik een week lang kon verblijven. Ook het zusje van Ivan, ook Anastasia genaamd, sliep in het appartement. En om het makkelijk te maken heette de jongen die een 2de slaapkamer in het huis huurde, ook Ivan en noem ik hem in het verhaal Ivan2.

Nastya was de enige die redelijk Engels sprak en daar trok ik dus veel mee op. Nastya was een erg zorgzaam, behulpzaam, grappig en vooral een heel ondernemend persoon wat ik erg kon waarderen.  Ze had een eigen bedrijf waarmee ze bruiloften en verjaardagen organiseerde, zwangere vrouwen comfortabele houdingen aanleerde en kinderen hun creatieve kant liet ontdekken. Ze deed dus van alles en nog wat, alleen ik merkte dat het nog redelijk prille activiteiten waren en dat ze er hard aan moest trekken om opdrachten binnen te slepen. Haar vriend Ivan voerde berekeningen uit voor het zo duurzaam mogelijk ontwerpen van een gebouw qua warmte- en elektriciteitsverlies, maar had hier ook geen vaste baan in en assisteerde Nastya met haar bedrijf in zijn vrije tijd. Al met al leidden ze een hectisch leven en hadden ze weinig geld en nu kwam ik daar ook nog eens bij.

Ik werd ingeschakeld om volledig mee te draaien in het huishouden. Afval wegbrengen, dweilen, koken, afwassen enz. het hoorde er allemaal bij en ik werd niet als gast, maar als inwoner gezien. Ik vond dit fijn, want zo kon ik ook een steentje bijdragen aan de lasten van Nastya en Ivan. Zo hebben ze me zelfs gefotografeerd voor hun website, waarbij ik een kussen voor zwangere vrouwen promoot. Als u geluk heeft kunt u nog een glimp opvangen van deze topfoto op podushki-shert.lpmotortest.ru. Een geschiktere manier om aan je reputatie te werken is er niet …

Heel veel vrije tijd hadden ze niet, maar Nastya op maandag toevallig wel. Ze nam me mee naar Lake Baikal, volgens velen de mooiste plek van Irkutsk en omgeving. En inderdaad, na een uur rijden met de bus beland je in een schitterend berglandschap met daarachter een diamant van een meer dat nog niet met ijs bedekt was: Lake Baikal. Nastya vertelde me dat de schoonheid van Lake Baikal in de lente nog groter is, met alles wat in bloei staat en de kleuren die daarmee gepaard gaan. Ik vond de met sneeuw bedekte omgeving ook wel zijn charme hebben.

Nastya hield erg van wandelen, en in deze omgeving vond ik dat ook zeker geen straf. We begonnen met een bergwandeling in de redelijk steile bergen die ook zeer geschikt waren voor snowboarders en skiërs. Zeker omdat je je hier als snowboarder alleen op de wereld waant, en niet hoeft uit te wijken voor die stuntelaars die nog niet weten welk been ze voor moeten zetten (ik ben er een van). Op de top hadden we inderdaad een mooi uitzicht, en schoot ik mijn 32GB SD-kaart vol met foto’s. Bij gebrek aan een snowboard, of een paar latten, besloten we maar naar beneden te glijden al was dit een stuk minder spectaculair.

Vervolgens volgde ik Nastya naar een kraampje langs de kant van de weg waar iemand verse vis verkocht. We kochten er de traditionele Baikalvis ‘’Omul’’ en aten deze stevige, smaakvolle vis nog warm op.

Onze trek was nog niet gestild, daarom gingen we naar een restaurant met een Tadzjiekse eigenaar. Deze man had zelden toeristen in zijn restaurant, en al helemaal niet uit Nederland. Dit boeide hem zo, dat hij bij ons aan tafel kwam zitten en constant foto’s maakte van elke beweging die ik maakte. Ik voelde me de popster, en hij de Tadzjiekse paperazzi. We maakten nog een avondwandeling door het historische dorpje Listvyanka en keerden daarna weer terug naar Irkutsk.

Voor mijn broeken eisten de vele wandelingen wel zijn tol, want ik ben uit twee van mijn broeken gescheurd. Kan natuurlijk ook zijn dat ik een papzak ben geworden. Het is dat mijn Poolse vriend in Warschau zijn H&M broek aan mij gaf, anders had ik nu in mijn onderbroek over straat moeten lopen.

Elke dag was wel iemand vrij om mij een deel van de stad te laten zien, musea te bezoeken of een relaxte wandeling te maken. Wel merkte ik dat ik na 3 dagen de stad wel gezien had. Irkutsk is geen hele mooie stad, dus dan heb je de mooiste plekken wel redelijk snel gehad. Wat me opviel is dat veel mensen in Irkutsk weinig betekenisvol werk verrichten. Zo waren er elke dag mensen een dikke laag sneeuw van de straat aan het vegen wat voor mij hetzelfde is als water naar de zee dragen, stonden er in de musea tien personeelsleden terwijl ik vaak de enige bezoeker was, en stonden er in de supermarkt 4 kassières bij een kassa een computerspel te spelen en 4 kassières tegen de muur duimen te draaien. In Rusland hebben ze hier zelfs een speciaal woord voor: cmekalka. Ongewone, onlogische dingen die in Rusland normaal zijn. Als voorbeeld gaf buurman Ivan dat Russen bij een gebrek aan alcohol, water en suikers tot spiritus mengen en dat opdrinken.

Naast het lopen door de stad, vulde ik mijn tijd met het kopen van een ticket naar Ulan Bator. Een simpel proces van het lopen naar het loket en kopen van een kaartje, werd het voor mij helaas niet. Mijn verblijf in Irkutsk verlengde ik van 4 naar 7 dagen om ook het weekend, waarin iedereen vrij was, in Irkutsk te zijn. Vervolgens ging ik van het treinstation naar het vliegveld en terug naar het treinstation op zoek naar het goedkoopste ticket, en kocht ik uiteindelijk een ticket naar een plek waar vandaan geen tickets naar Ulan Bator beschikbaar waren. Ticket werd weer gecanceld en op de laatste dag kocht ik dus toch maar het luxe, rechtstreeks ticket naar Ulan Bator. Kom ik tot mijn grote ergernis in de trein een meisje tegen dat hetzelfde ticket voor een kwart van de prijs heeft gekocht. Oftewel tijd verspild, geld verspild, en een goud randje aan mijn ticket voor driekwart van de prijs.

Op zaterdag gingen we met zijn allen de bergen in, om te gaan snowboarden. Als ik iets niet heb is het evenwicht, en dus controle over een snowboard, maar toch had ik hier veel zin in. Een complete snowboardoutift, inclusief board, werd er voor mij geregeld zodat ik het materieel niet de schuld kon geven van mijn falen. Het snowboarden ging beter dan verwacht, en na een paar afdelingen kreeg ik het zelfs voor elkaar af te dalen zonder te vallen. Ik vond het echt gaaf om in de natuur op een rustig terrein te snowboarden. Alsof er uit de hemel een privépiste en snowboardspullen vallen, en je even mag spelen in het paradijs.

Op zaterdagavond was het tijd voor een avondje uit in Irkutsk. Vrijdagavond hadden we het ook al geprobeerd, maar kwamen we nergens binnen omdat ik mijn wandelschoenen aan had en mijn glimlach hier averechts werkte. Buurman Ivan was zo aardig mij een roze overhemd, stropdas en lakschoenen te lenen, andere Ivan gaf mij zijn meest nette broek, zodat ik in ieder geval binnen zou komen. Ik herkende mezelf haast niet na deze make-over, buurman Ivan kwam zo op het idee mij als popster te introduceren tijdens het uitgaan. Ivan speelde de tolk, en zijn vriend was mijn bodyguard. Leuk en grappig als zo’n idee je verteld wordt, maar het is andere koek als dit tot in detail wordt uitgevoerd. Zo sprak Ivan alle vrouwen aan, ik ging vervolgens als Nederlandse popster op de foto met de vrouwen, en mijn bodyguard volgde mij zelfs op de wc. Geen vrijheid, en vrouwen die je interessant vinden omdat je zogenaamd beroemd bent. Dit was toch niet echt mijn ding, laat mij alsjeblieft nooit beroemd worden.

Mijn laatste dag in Irkutsk was ik getuige van een traditioneel Wit-Russisch feest, wat Nastya vertaalde naar ‘’winter meets spring’’, waarbij de mensen traditionele Wit-Russische kledij droegen. Iedereen kreeg een handgemaakte kaars, stak daarmee een plukje haar in de brand en sprak zijn wens uit voor de hele groep. Ik nodigde iedereen maar uit om eens naar Nederland te komen, dat wordt vast gezellig als ik weer thuis ben… Vervolgens volgden er een aantal Wit-Russische liederen, een potje touwtrekken en voetballen in de sneeuw. Dit deed de saamhorigheid goed, want de mensen knuffelden elkaar constant en voelden zich sterk verbonden met elkaar. Na afloop bracht de organisator mij en Nastya in een typisch Russische auto uit 1987, zijn baby’tje, naar huis toe. De deur moest wel even goed dichtgetrapt worden, anders vloog je uit de auto.

De afgelopen week heb ik constant met handen en voeten moeten praten, en de meeste dingen via Google Translate duidelijk moeten maken omdat je anders niet begrepen werd. Ik heb ervaren dat het niet kunnen communiceren met de mensen zijn uitwerking heeft op veel dingen. Het is lastig afspraken te maken, het juiste ticket te boeken en de alledaagse praatjes te houden. Persoonlijk vergt het erg veel geduld van je, moet je leren vertrouwen op mensen die je moeilijk kan begrijpen en hun gewoontes leren accepteren. Als het de gewoonte is om om 13:00 op te staan en dan het plan voor de dag te bepalen, dan is het zinloos als ik een dag van tevoren vraag om om 9:00 op te staan en mijn planning vertel. Als het de gewoonte is dat de man altijd voor de vrouw betaalt, ben je een eikel als je de rekening wilt delen. En als het de gewoonte is dat iemand de broek aan heeft, heeft het geen zin als jij die broek aan wil trekken. In zeven dagen tijd heb ik Nastya en Ivan goed leren kennen, en een groot deel van de gewoontes (moeten) leren accepteren.