Ulan Bator: Een uitdaging voor de westerling

In Ulan Bator heb ik een uitdagende stad gevonden voor mij als westelijke reiziger. De Mongoolse cultuur verschilt op veel gebieden van de westerse cultuur, de infrastructuur van de stad lijkt jaren stil te hebben gestaan en het is moeilijk contact te maken met de lokale bevolking. In het stoffige centrum lijkt het alsof zich een oneindige playlist van getoeter afspeelt en in de zijstraten druipt de armoede ervan af en is weinig opbeurends te zien. Op een standbeeld van Jengiz Khan na biedt de stad weinig bezienswaardigheden en hoef je er niet langer dan een dag te verblijven. Weg van de smog in de stad maakt de schoonheid van National Park een hoop goed, en laat zien hoe mooi Mongolië ook kan zijn. Samengevat is Ulan Bator zeker een gebied met potentie met haar mooie natuur, maar zit de cultuur de groei van de stad in de weg.

Woensdag om 05:40 arriveerde ik na een rustige treinrit in Ulan Bator. Ik had immers als een van de weinige knuppels een te duur ticket gekocht, en zat daardoor in een treinwagon met slechts twee andere personen. Met mijn laatste beltegoed had ik Bert de Groot gebeld, die mij op zou komen halen van de trein. Toen ik uit de trein stapte, stond er echter een Mongoolse man op mij te wachten die een bekende van Bert bleek te zijn. Bert bleek wat later te zijn en rond 7:00 te arriveren op het station. Dat werd iets later, maar om 09:30 was Bert er en ik had ondertussen alle telefoonnummers van de Mongoolse taxichauffeurs verzameld.

Bert had in het Terelj Nationaal Park, een van de mooiste plekken in de omgeving van Ulan Bator als je van natuur houdt, naast zijn eigen gertent een paar gertenten neergezet die hij aan toeristen verhuurde. Een gertent is een traditioneel Mongoolse tent die binnen een paar uur af te breken en op te zetten is en dus ideaal was voor de nomaden. Inmiddels leven de mensen in het nationaal park niet meer als nomaden, maar op een paar vakantiehuizen leven ze nog wel in de gertenten. En zolang de open haard maar goed brandt is het knus en zeker niet onaangenaam in zo’n tent. De meeste tenten hebben inmiddels wel een kast van een tv en wifi, wat in mijn ogen een deel van de authenticiteit en charme van een gertent wegneemt.

In Bert had ik een zeer interessant persoon en ondernemer pur sang gevonden. Als jongetje van 12 was hij al begonnen met het verhandelen van vee voor zijn vader en het ondernemen is hem met de paplepel ingegoten. Na zijn studie Bedrijfseconomie begon hij in het handelen van vuurwerk waarin hij twintig jaar lang zijn geld heeft verdiend, waarna een Mongoolse liefde hem in zijn greep nam en hij naar zijn huidige woonplek verhuisde. Inmiddels ontvangt en gidst hij het hele jaar door toeristen door Mongolië, maakt zijn eigen kaas, ham en bacon, is in het bezit van 80 koeien en is sinds kort begonnen met een financieringsbedrijf. De kracht van deze ondernemer schuilt in zijn derde oog voor kansen in de markt, zijn daadkrachtige manier van zaken doen en het grenzeloze vertrouwen in zichzelf. Hij bewandeld volledig zijn eigen pad, en het lijkt alsof hij hierbij geen twijfel kent. Dit maakt Bert voor mij een inspirerend persoon.

Waar Bert zeer initiatiefrijk, berekenend en energiek is ,en constant naar vooruitgang streeft, zijn deze eigenschappen niet aan de Mongolen besteedt. Als de taken die ze worden opgedragen en de boterham en het kopje thee verdiend zijn, zijn de mensen tevreden. Degene die toeristen rondleidt  zal geen Engels leren spreken, degene die voor de paarden zorgt zal geen manier vinden om de paarden bij zich te houden en degene die de koeien melkt zal zich niet interesseren in het maken van kaas. En het geld dat ‘’extra’’ verdiend wordt, wordt ook gelijk weer uitgegeven aan luxe goederen in plaats van geïnvesteerd.  Het lijkt hierdoor alsof het leven tientallen jaren stil heeft gestaan, uitgezonderd de flatscreens, smartphones en Wi-Fi spots.

Mongolië moet het qua inkomsten vooral hebben van de verkoop van grondstoffen die het rijk is. Nu zijn de grondstofprijzen de laatste tijd flink gedaald en gaat het slecht met de economie. Er kan nagenoeg geen geld geleend worden bij de bank, bouwprojecten zijn halverwege stilgelegd en cafés en restaurants in de hoofdstraat staan leeg. Door de zwakke economie zoeken steeds meer mensen hun uitweg in het criminele circuit. Je wordt constant gewaarschuwd voor zakkenrollers, en na een dagje zwarte markt is de kans groot dat met minder spullen terugkomt als waarmee je er naartoe gegaan bent.

De armoede is goed zichtbaar op straat. Zo zag ik hoe kinderen ‘s avonds een putdeksel opende om in het riool te gaan slapen en hoorde ik na een avondje stappen kinderlijke stemmen uit een gat in de grond komen. Dit vond ik verschrikkelijk, en ik wilde graag helpen maar ik was machteloos.

Wat me ook verbaasde, was de manier hoe Mongolen met toeristen omgaan. Ze spreken slecht Engels, buiten je uit als dat kan en het gevoel dat de lokale bevolking je wil helpen ontbreekt. Er wordt weinig aan gedaan om toeristen zich op hun gemak te laten voelen.

In totaal ben ik vier dagen in Mongolië verbleven, waarvan twee dagen in het Terelj Nationaal Park en twee dagen in een hostel in het centrum. In het Nationaal Park had ik wel moeite om te wennen aan het gebrek aan comfort. De wc bestond uit een houten hok met twee plankjes en een gat, waar je met -20 je behoefte kon doen. Ik sliep in een tent waar je ’s nachts eruit moest om hout in de kachel te gooien en de temperatuur in de tent boven nul te houden (ik werd ’s nachts niet wakker, dus ’s morgens vroor het vaak in mijn tent). En in je tent stond niks dan een bed, een tafel en een open haard, en was je afgesloten van de buitenwereld. Maar de omgeving en de rust van het Nationaal Park maakte het wel een fantastisch en onvergetelijk verblijf voor mij. Ik kon de stilte horen, en waande me het enige mens op aarde tussen de grazende koeien en het berglandschap.

De eerste dag verbleven er ook drie Amerikaanse en een Engelse reiziger in het kamp van Bert. Drie van hen waren ziek, dus ik ging met de enige fitte toerist, de Engelsman, op pad. Tijdens onze wandeling door het park vertelde hij me dat hij al vier jaar aan het reizen was en nu voor het eerst terug naar Europa ging, en gaf me zodoende wat handige reistips. Zijn vriendin hield een blog van hun reis, en deze wordt inmiddels zo goed bekeken dat verschillende hotels en haar een gratis verblijf aanbieden in ruil voor een positieve recensie in haar blog. Een deel van mijn toekomstdroom, geld verdienen met schrijven over mijn reizen, had zij bereikt waar ik best jaloers op ben.

In het centrum verbleef ik voor het eerst in een hostel en kwam daar toevallig weer een Nederlander tegen. Heel toevallig hadden we nagenoeg  dezelfde reis achter de rug, en reisden allebei naar Bejing met dezelfde trein in dezelfde coupe. Zijn naam was Rob, een Amsterdammer die nadat hij zijn vwo-papiertje behaald had, had besloten eerst een jaar te gaan reizen voordat hij aan zijn studie wilde beginnen. Een slimme jongen met gevoel voor humor in wie ik een goede reismaat had gevonden.

De laatste avond besloten we een biertje te doen in de kroeg. Na een kleine kroegentocht kwamen we bij een kroeg waar de eigenaar ons een lift naar de club wilde geven. Bleek de entree toch flink boven ons budget, dus vonden we in een zijstraatje een karaokepub. Hier naar binnen, en na vijf minuten vroegen twee Mongoolse mannen of we bij hun tafel wilde zitten. Bleek een cameraman en een producer te zijn, die met hun paar woorden Engels nog redelijk uit de voeten kwamen. Toch werd om 3:00 het nichtje van de cameraman uit bed gebeld, om als Engels-Mongoolse vertaalmachine te functioneren. Het waren hele vriendelijke mensen waar ik naast de grapjes, ook weer veel leed opmerkte: weinig geld en de noodzakelijke veranderingen kwamen er maar niet. Wel voelde ik een gastvrijheid en openheid richting toeristen die ik nog niet eerder gevoeld had in Ulan Bator, en wilde ze ons de perfecte avond geven. 

Inmiddels heb ik ook een filmpje gemaakt van mijn ervaringen tot nu toe. Voor de liefhebbers is deze te bekijken op: https://www.youtube.com/watch?v=uyN8bathOE8 .